Czy można wystawić fakturę na dwóch nabywców?

Odpowiedź zacznijmy właśnie od tego, co znajdziemy na ten temat w przepisach. Jak stanowi art. 106b ust. 1 pkt 1 ustawy, podatnik jest obowiązany wystawić fakturę dokumentującą sprzedaż, a także dostawę towarów i świadczenie usług, o których mowa w art. 106a pkt 2, dokonywane przez niego na rzecz innego podatnika podatku, podatku od wartości dodanej lub podatku o podobnym charakterze lub na rzecz osoby prawnej niebędącej podatnikiem. Ustawa o VAT, w rozdziale dotyczącym wystawiania faktur, wymienia jedynie minimum informacji, które faktura zawierać powinna. Wśród nich jest oczywiście nabywca i jego dane. Nie oznacza to jednak, że nabywca musi być tylko i wyłącznie jeden! Tym bardziej, że przepisy Kodeksu Cywilnego wyraźnie wskazują, że może istnieć coś takiego jak współwłasność rzeczy. Jak stanowi bowiem art. 195 ustawy kodeks cywilny – własność tej samej rzeczy może przysługiwać niepodzielnie kilku osobom (współwłasność).

Zgodnie z art. 106e ust. 1 ustawy o VAT faktura powinna zawierać: imiona i nazwiska lub nazwy podatnika i nabywcy towarów lub usług oraz ich adresy. W ustawie nie znajdziemy nic na temat wystawiania faktury dla więcej niż jednego podmiotu. Zauważmy, że skoro ustawa o VAT obliguje sprzedawcę do zamieszczenia na fakturze imienia, nazwiska lub nazwy nabywcy, to w wypadku nabycia towaru przez dwóch nabywców, wpisaniu podlegają te dwa podmioty występujące jako nabywcy danej transakcji. Przepisy ustawy o VAT nie zakazują stosowania takiego rozwiązania, a ograny podatkowe w wydawanych interpretacjach indywidualnych w sprawie wystawiania faktury na więcej niż jednego nabywcę, akceptują takie rozwiązanie. Przykładem może być interpretacja indywidualna sygn. 0115-KDIT1-1.4012.794.2017.1.KM z 4.01.2018 roku wydana przez Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej.

W sytuacji, gdy dwóch nabywców zamierza wspólnie zakupić towary lub usługi, sprzedawca może wystawić po jednej fakturze dla każdego z nabywców, na wartość odpowiadającą udziałowi współwłasności danego kontrahenta w zakupie. Jest to rozwiązanie wygodne, zwłaszcza biorąc pod uwagę wygląd standardowych formularzy do wystawiania faktur, które zawierają tylko jedno pole dla danych nabywcy. Wygodnie się również taką fakturę księguje, ponieważ jasno z każdej z nich wynika, który z klientów ile ma do zapłacenia. Takie rozwiązanie jest prawidłowe i wygodne, gdy sprzedaż towarów / usług jest możliwa do rozdzielenia. Co jednak zrobić w przypadku, gdy towar jest jeden, przykładowo jedna maszyna, jak bowiem sprzedać ½ maszyny? W takiej sytuacji najlepszym rozwiązaniem jest wystawienie jednej faktury na dwóch nabywców. Jak to zrobić?

Sprzedawca będący czynnym podatnikiem VAT wystawiając fakturę dokumentującą sprzedaż towarów czy usług powinien pamiętać, że faktura pełni fundamentalną rolę na gruncie podatku od towarów i usług, służy bowiem dokumentacji transakcji i podstawą do jej zaksięgowania w księgach stron tej transakcji i do odliczenia podatku naliczonego przez nabywcę towarów/ usług.

Z treści przepisów ustawy o VAT nie wynika jednak zakaz wystawiania faktur na więcej niż jeden podmiot, zatem nabywcą towarów / usług może być więcej niż jedna osoba. Należy jednak pamiętać, że dane zwarte w fakturze muszą umożliwiać jednoznaczną identyfikację stron transakcji gospodarczej, zarówno po stronie nabywcy, jak i sprzedawcy. Oznacza to, że może być wystawiona jedna faktura dla kilku podmiotów, przy czym każdy z nabywców jest uprawniony do otrzymania egzemplarza faktury. Jednocześnie, w przypadku nabycia tej samej rzeczy, czy też usługi przez kilku nabywców, na fakturze muszą być wpisanie imiona, nazwiska lub nazwy każdego nabywcy oraz ich adresy, a ponadto numer NIP każdego nabywcy.

Jak potwierdza Dyrektor KIS w przytoczonej powyżej interpretacji indywidualnej  sygn. 0115-KDIT1-1.4012.794.2017.1.KM z 4.01.2018 roku wystawienie faktury na dwa podmioty, które nabyły wspólnie ten sam towar lub usługę, nie stoi na przeszkodzie obniżeniu przez każdego z nich należnego podatku o odpowiadającą udziałowi we współwłasności część kwoty podatku naliczonego przy nabyciu towaru lub usługi. Wobec powyższego, w przypadku transakcji, w której po stronie nabywcy występuje kilku współwłaścicieli (użytkowników), faktura potwierdzająca dokonanie sprzedaży na ich rzecz, może być wystawiona na wszystkich współwłaścicieli (użytkowników) jako osobnych nabywców, z których każdy identyfikowany jest oprócz imienia i nazwiska, odrębnym numerem identyfikacji podatkowej.

Podkreślić należy, że prawo do odliczenia VAT wynikającego z faktury wystawionej na dwóch nabywców będących współwłaścicielami, przysługuje tym nabywcom w proporcji odpowiadającej udziałowi we współwłasności. W związku z tym dla prawidłowego ujęcia faktury wystawionej na dwóch nabywców w księgach i pliku JPK sprzedawcy, jak i nabywców, niezbędne jest określenie udziału każdego z nabywców w transakcji (wartościowo lub procentowo). Każdy z nabywców otrzyma swój egzemplarz, z którego będzie miał prawo do odliczenia VAT proporcjonalnie do udziału we współwłasności – oczywiście w takiej części, która dotyczy jego działalności opodatkowanej.

Firma X sprzedaje maszynę do produkcji na rzecz dwóch współwłaścicieli – firm A i B, które wspólnie nabywają towar. Całkowita wartość transakcji to 20 000 zł netto, a VAT wynosi 23%, co daje 4 600 zł VAT. Współwłasność pomiędzy firmą A i firmą B wynosi 60% dla firmy A i 40% dla firmy B.

Fakturę wystawia się na obie firmy, jako współwłaścicieli towaru, podając w niej następujące dane:

• Firma A: NIP: 111-222-33-44, adres: XYZ, udziały: 60%
• Firma B: NIP: 555-666-77-88, adres: ABC, udziały: 40%

Kwota netto towaru na fakturze to 20 000 zł, a VAT wynosi 4 600 zł. Wartość transakcji dla każdej z firm będzie odpowiednio podzielona w proporcji 60% i 40%.

2. Podział wartości transakcji

• Firma A: 20 000 zł * 60% = 12 000 zł netto
• Firma B: 20 000 zł * 40% = 8 000 zł netto

Kwota VAT do odliczenia przez każdą firmę:

• Firma A: 4 600 zł * 60% = 2 760 zł VAT
• Firma B: 4 600 zł * 40% = 1 840 zł VAT

Każda firma ma prawo do odliczenia VAT w proporcji do swojego udziału w transakcji. Tak więc firma A będzie mogła odliczyć 2 760 zł VAT, a firma B – 1 840 zł VAT. Oczywiście każda z firm odliczy tylko tę część VAT-u, która dotyczy jej działalności gospodarczej opodatkowanej VAT.