Krzysztof Ulicki
Główny Księgowy
Krzysztof Ulicki
Główny Księgowy
Podstawowym dokumentem sprzedaży w firmie jest faktura sprzedaży. Przedsiębiorcy posługują się fakturą sprzedaży zdecydowanie najczęściej. Faktura sprzedaży służy do udokumentowania wykonanej dostawy towarów lub wyświadczenia usług według uzgodnionej wartości transakcji.
Faktura służy także do wszczęcia czynności windykacyjnych. Zatem stanowi też dowód zawarcia umowy pomiędzy kontrahentami.
Co w przypadku gdy okaże się, że faktura jest pusta?
Pusta faktura sprzedaży - czyli jaka?
Z zagadnieniem pustej faktury spotkał się niejeden przedsiębiorca. Brzmi to tajemniczo i dość często podatnicy nie wiedzą z czym mają do czynienia.
Pusta faktura stanowi fakturę, która nie dokumentuje rzeczywistej transakcji a fikcyjną. Pusta faktura to także faktura, która dotyczy transakcji, która ma się odbyć ale nigdy nie doszła ona do skutku.
Jednym słowem nie dokumentuje ona transakcji, która została zrealizowana albo która faktycznie zostanie zrealizowana w przyszłości.
Zarówno sprzedawcy jak i nabywcy nie do końca zdają sobie sprawę jakie konsekwencje wiążą się z posługiwaniem się tego typu fakturą.
Pusta faktura u sprzedawcy a podatek VAT
Wystawienie przez sprzedawcę pustej faktury sprzedaży i przekazanie jej do obiegu gospodarczego rodzi określone konsekwencje podatkowe i to nie tylko w podatku VAT. Jeżeli podatnik – sprzedawca wystawi tego typu fakturę, to musi wiedzieć, że ma obowiązek zapłacić podatek VAT należny z niej wynikający.
Jeżeli osoba fizyczna, osoba prawna, jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej wystawi fakturę, w której wykaże kwotę podatku VAT:
- jest obowiązana do jego zapłaty, albo
- wyższą od kwoty podatku należnego
- wówczas jest on zobowiązany do zapłaty tego podatku VAT z owej faktury. Do takiego postępowania obliguje podatnika art. 108 ust. 1 oraz 2 ustawy z dnia 11.03.2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2024 r. poz. 361 zwanej dalej ustawą o VAT).
Niestety, jeżeli sprzedawca wystawi pustą fakturę sprzedaży, to w takiej sytuacji jest zobligowany do zapłaty podatku VAT należnego od tej faktury.
Pusta faktura u nabywcy a podatek VAT
Zgodnie z tym co mówi podstawowa zasada odliczenia podatku VAT – czynny podatnik VAT (nabywca) ma prawo do odliczenia podatku VAT:
- z tytułu zakupu towarów lub usług, które przeznacza na realizację sprzedaży opodatkowanej VAT (towarów lub usług) w ramach prowadzonej działalności.
Natomiast, aby zrealizować prawo do odliczenia podatku VAT podatnik – nabywca musi:
- posiadać status czynnego podatnika VAT na dzień odliczenia,
- dysponować fakturą,
- dokonać odliczenia podatku VAT z otrzymanej faktury.
Odliczenia podatku VAT od faktury dokumentującej zakup towarów lub usług - czynny podatnik VAT będący nabywcą dokonuje:
- nie wcześniej niż w rozliczeniu za okres, w którym u sprzedawcy powstał obowiązek opodatkowania VAT sprzedawanych towarów lub usług, które z kolei kupuje nabywca,
- nie później niż za jeden z 3 następnych miesięcznych okresów rozliczeniowych (po ww. podstawowym okresie odliczenia), a w przypadku kwartalnych podatników VAT za jeden z 2 następnych kwartałów rozliczeniowych.
Warto w tym miejscu odnieść się do wykluczeń odliczenia podatku VAT z tytułu zakupionych towarów lub usług. Prawodawca w art. 88 ustawy o VAT przedstawia wiele przypadków, w których zakazuje nabywcy odliczenia podatku VAT.
Czynny podatnik VAT nie może odliczyć podatku VAT naliczonego z otrzymanej faktury (dokumentu celnego) ani ubiegać się o zwrot VAT w sytuacjach przedstawionych w poniżej tabeli.
Okoliczności braku możliwości odliczenia podatku VAT |
|
Lp. | Opis przypadku |
1. | Wystawione faktury, faktury korygujące lub dokumenty celne stwierdzają czynności, które nie zostały dokonane - w części dotyczącej tych czynności |
2. | Wystawione faktury, faktury korygujące lub dokumenty celne potwierdzają czynności prawne sprzeczne z prawem lub mające na celu obejście prawa a także złożenia oświadczenia woli drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru w celu ukrycia innej czynności prawnej - w części dotyczącej tych czynności |
3. | Wystawione faktury, faktury korygujące lub dokumenty celne podają kwoty niezgodne z rzeczywistością - w części dotyczącej tych pozycji, dla których podane zostały kwoty niezgodne z rzeczywistością |
4. | Sprzedaż została udokumentowana fakturami lub fakturami korygującymi wystawionymi przez podmiot nieistniejący |
5. | Transakcja udokumentowana fakturą nie podlega opodatkowaniu albo jest zwolniona od podatku |
6. | Faktury, faktury korygujące wystawione przez nabywcę zgodnie z odrębnymi przepisami nie zostały zaakceptowane przez sprzedającego |
7. | Wystawiono faktury, w których została wykazana kwota podatku w stosunku do czynności opodatkowanych, dla których nie wykazuje się kwoty podatku na fakturze - w części dotyczącej tych czynności |
Powyższa tabela wskazuje, iż pusta faktura, a więc faktura dokumentująca transakcję, która w ogóle się nie odbyła (albo tylko w części) albo nie odbędzie się w przyszłości, została wykluczona jako dokument od którego nabywca ma prawo odliczyć podatek VAT.
Pusta faktura – co może zrobić sprzedawca?
Zarówno sprzedawca i nabywca mają wyjście z tego typu sytuacji, ale też trzeba podkreślić, że zależy to od momentu, w którym podatnik się aktualnie znajduje.
W przypadku sprzedawcy należy podkreślić jedną kwestię. Jeżeli nie wystawił on jeszcze takiej faktury lub wystawił proformę albo projekt faktury, ale została ona u niego, czyli nikt jeszcze nie otrzymał tej faktury, to sprzedawca może anulować tę fakturę. Może tak uczynić bowiem faktura nie weszła jeszcze do obiegu gospodarczego. Nikt tej faktury nie otrzymał.
Problem pojawia się z pewnością, jeżeli faktura została wystawiona w KSEF, wtedy automatycznie po wystawieniu nadany jest jej numer i wchodzi ona do obiegu prawnego.
Co jednak, gdy faktura została już przekazana do odbiorcy?
Sprzedawca może jeszcze wystawić fakturę korygującą do zera. Należy jednak mieć na uwadze to, że sprzedawca może tego dokonać tylko do momentu wszczęcia postępowania – czynności sprawdzających, kontroli, postępowania podatkowego. Mówi o tym chociażby wyrok NSA o sygn. akt I FSK 315/14 wydany dnia 03.06.2015r.
Wszczęcie postępowania umożliwia wprawdzie wystawienie faktury korygującej, niemniej w takim wypadku następuje to w uzgodnieniu z organem podatkowym.
Pusta faktura – co może zrobić nabywca?
Nabywca, jeżeli w porę zorientował się, że otrzymana faktura jest tzw. pustą, wówczas nie powinien jej w ogóle rejestrować w systemie a przez to nie odliczać podatku VAT naliczonego z tej faktury.
Jeżeli jednak faktura została ujęta w ewidencji VAT zakupu – JPK_V7X za dany okres i wysłana do urzędu skarbowego, wówczas pozostaje sporządzić korektę ww. ewidencji, a więc dokonać zapisu korygującego in minus tej faktury i wysłać korektę pliku JPK_V7X od urzędu skarbowego.
Należy nadmienić, iż gdy korekta ta spowoduje powstanie podatku VAT należnego do zapłaty za dany okres, to podatnik czym prędzej powinien dopłacić różnicę wraz odsetkami, jeżeli one wystąpiły.
Jeżeli podatnik nie dokona korekty JPK_V7X in minus do czasu wszczęcia czynności sprawdzających, kontroli, postępowania podatkowego i gdy organ wychwyci ten błąd, wówczas podatnik – nabywca może narazić się na sankcje karno-skarbowe. Jakie?
Kodeks karny skarbowy w kontekście sankcji wobec posługiwania się pustą fakturą
Sankcje z tytułu posługiwania się fakturą z nieprawidłowymi danymi lub po prostu pustą fakturą zostały uregulowane też w ustawie z dnia 10.09.1999 r. Kodeks karny skarbowy (Dz. U. z 2024 r. poz. 628) m.in. w art. 62.
Zasady sankcji przedstawiono w poniższej tabeli.